Door Ton van Haperen, voorzitter Stichting Meer leren op school
Het actualiteitenprogramma Nieuwsuur maakt een reportage over het centraal examen in het voortgezet onderwijs. De aanleiding is een standpunt van het LAKS. De belangenvertegenwoordiger van leerlingen wil dat het centraal examen voortaan minder zwaar weegt in de eindscore. De Nieuwsuurreportage is misleidend en dus schadelijk.
Het LAKS vertegenwoordigt de belangen van leerlingen en wil dat de zaak-slaag-regeling op de middelbare school verandert. Momenteel is het zo dat het schoolexamen (SE) en het centraal examen (CE) ieder 50% van de eindscore bepalen, met daarbij de restrictie dat de leerling voor het CE gemiddeld minimaal de score 5,5 dient te behalen. Het LAKS wil dat het CE voortaan voor 25% de eindscore bepaalt. De argumentatie luidt: het CE is een momentopname die onjuist kan selecteren, dat levert stress op en tast de mentale gezondheid van de jeugd aan. Een paar maanden terug werden precies deze argumenten ingezet door tegenstanders van de doorstroomtoets in het basisonderwijs. Kortom, dit is iets wat in de lucht hangt. Precies dat maakt de zaak precair.
Het is goed dat leerlingen voor hun belang opkomen en knap dat ze hun standpunt op de televisie krijgen. Het is wel jammer dat de reportage van Nieuwsuur inhoudelijk gemankeerd is. Leerlingen brengen op camera hun stressargument in, aangevuld door de expertise van de hoogleraar onderwijskunde Martijn Meeter. Meeter herkent de momentopnamestress, wijst naar het buitenland, daar doen ze het anders en dat CE zegt niet zoveel over toekomstig studiesucces, vertrouw liever op het oordeel van de school. Meeter vergist zich.
Het is niet zo dat het eindexamen sterk selectief is. De OESO constateert dat het aantal slecht lezende 15-jarigen in 20 jaar tijd is gestegen van 10 naar 33%. In diezelfde periode ligt het aantal geslaagden voor het eindexamen jaarlijks in de buurt van de 95%. Ook het strenger maken van de zak-slaag-regeling in 2011 heeft amper tot geen effect op het aantal gezakten. De door het LAKS geconstateerde stress lijkt een typisch geval van tijdgeestpijn te zijn.
En ja, het klopt, in het buitenland doen ze het anders, daar is vaak geen centraal examen, maar dat heeft een reden. Nergens is de vrijheid in onderwijs zo groot als in Nederland. Zie de grote verschillen tussen scholen en hoe ze onderwijzen. De grondwet faciliteert deze verschillen. Maar diezelfde grondwet zegt ook dat onderwijs onder de aanhoudende zorg van de minister valt. Die aanhoudende zorg vereist een meetinstrument, vandaar een centraal examen dat garantie geeft op toegang tot vervolgonderwijs. In het buitenland selecteert dat vervolgonderwijs zelf aan de poort.
Het vertrouwen van Meeter in het schoolexamen is misplaatst. Zijn in 2016 overleden collega Jaap Dronkers deed onderzoek naar de scores van school- en centrale examens. Hij constateerde een groeiende discrepantie. Het centraal examen zet dan de norm en geeft richting. Alleen dat al rechtvaardigt die weging van 50% in de eindscore. Want met het examineren op school is van alles mis, aldus onderzoeken van CITO en de inspectie. Schoolexamens met oude eindexamenopgaven, met een op internet te vinden
antwoordmodel; het is eerder regel dan uitzondering. Ook de opmerking van Meeter dat het CE cijfer niks zegt over toekomstig studiesucces is niet waar. Ik heb tot 2007 bij de Erasmus Universiteit gewerkt, daar deden we onderzoek naar de relatie tussen het CE cijfer wiskunde en succes in de bachelor economie. Een voldoende voor wiskunde B en een score van 7 of meer voor wiskunde A gaven een redelijke garantie op studiesucces.
De Nieuwsuurreportage oogt journalistiek lui. Op de redactie heeft vast iemand een kind dat examen doet en emotionele betrokkenheid belemmert dan het zicht op relevante informatie. Onderwijsbestuurders hebben eveneens last van deze populistische denktrant. Zij zijn in ons stelsel verantwoordelijk voor de nationaal dalende leerprestaties, houden niet van toezicht en zoeken expansie van hun beleidsvrijheid door populistisch de strijd aan te gaan met instituties als centrale toetsing. De doorstroomtoets voor de basisschool, het centraal examen voor de middelbare school; weg ermee, want onderwijs is meer dan meten en draait om de ontwikkeling van het kind, niet de prestatie op een bepaald moment. Zij vergeten echter dat funderend onderwijs ook een nationale kwestie is. School geeft door wat wij als samenleving van waarde vinden. Centrale toetsing die vastlegt hoe alle leerlingen, leraren en scholen ten opzichte van elkaar presteren helpt ons vrije stelsel. Het gaat namelijk niet altijd goed, mensen falen soms, en precies dat gegeven vereist een correctie op basis van gemeten leerresultaten.
Ouders hebben het recht te weten wat hun kinderen op school leren, afgemeten aan wat ze moeten leren en wat andere kinderen daarin presteren. Een objectief gemeten resultaat maakt niet nerveus, het levert bij succes trots op en een recht op doorstromen naar het gewenste vervolgonderwijs. Twijfel zaaien door het centraal examen te minimaliseren in gewicht, in een tijd dat in dit land de leerprestaties dalen; niemand wordt er beter van. Kinderen moeten juist weer meer gaan leren op school. Zichtbaar meer leren. Precies dat garandeert onze toekomstige welvaart en welzijn.
Aanvullende informatie:
– De reportage, uitgezonden op maandag 26 mei:
https://nos.nl/nieuwsuur/video/2568853-laks-centrale-eindexamens-wegen-te-zwaar
– Begeleidend artikel bij reportage:
https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2568848-laks-centrale-eindexamens-moeten-minder-zwaar-meewegen-in-eindcijfer
– Grondwet:
https://www.denederlandsegrondwet.nl/id/vi5kn3s122s4/artikel_23_het_openbaar_en_bijzonder
– Jaap Dronkers:
https://stukroodvlees.nl/dronkers-schoolcijfer-gaat-over-de-minimum-kwaliteit-van-scholen-in-het-voortgezet-onderwijs/
– Over slechte schoolexamens:
https://www.onderwijsinspectie.nl/actueel/nieuws/2023/10/12/scholen-moeten-kwaliteit-schoolexamens-nog-altijd-beter-bewaken
https://www.nrc.nl/nieuws/2014/05/13/internet-verklapt-al-die-examenvragen-1374809-a1010880
– Over de zin van centraal toetsen
https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/opinie-we-moeten-niet-minder-maar-veel-meer-centraal-examineren~bc66d610/
– Over de relatie wiskunde en studiesucces bij economie:
https://www.aansluiting-voho010.nl/nieuws/hoger-onderwijs-aan-het-woord-over-profielkeuzes-twijfel-tussen-wiskunde-a-of-b-kies-vooral-wat-bij-jou-past